IK VOEL ME HIER VEILIG
Yasser (31) is tandarts en vluchtte vier jaar geleden vanuit Irak naar Nederland.
“Twee keer per week ga ik op de fiets vanuit het azc in Luttelgeest naar Emmeloord, waar ik een cursus Nederlands volg. Dat is twaalf kilometer. Het azc ligt midden in de polder. Eromheen is niets. Maar ik voel me er veilig. De eerste twee jaar was ik illegaal in Nederland. Ik zocht mijn weg in Limburg, nu zit ik noordelijker. Nederland is totaal niet te vergelijken met Irak, maar in Limburg, zo merkte ik, speelt het geloof en alle tradities die daarbij horen toch nog een klein beetje een rol van betekenis. Wel zijn de mensen hier heel vrij in hun spreken. Dat is een verademing voor me.
Mijn ouders hebben me geleerd te vertrouwen op de wetenschap
Het gaat goed met me, alleen jammer dat ik zonder verblijfsvergunning nog niet mag werken. In Bagdad werkte ik als tandarts. Ik kom uit een gezin van vrijdenkers. Mijn ouders zijn allebei ingenieurs. Ze hebben me geleerd op de wetenschap te vertrouwen en af te gaan op de feiten, niet op religie. Religie is iets wat mensen hebben verzonnen. Zo kijk ik ernaar, maar dat mocht ik natuurlijk niet hardop zeggen in Irak. Zeker niet na 2003 toen religieuze milities Irak in hun greep kregen. Ook op mijn werk moest ik me voordoen als gelovige.
Toen de religieuze milities erachter kwamen dat ik een atheïst was, was ik mijn leven niet meer zeker. ‘Kafir’ zeggen ze in Irak tegen een ongelovige en kafirs horen de doodstraf te krijgen. Binnen de medische wereld waar ik werkte stond ik bekend als DD, ‘dirty doctor’, een scheldwoord voor een dokter waar je absoluut niet door behandeld wilt worden als gelovige. Ik kreeg doodsbedreigingen via mijn telefoon. Het was voor mij reden om te vluchten naar het Noorden van Irak, naar Kirkoek. Mijn ouders zijn me achterna gereisd toen ze hun huis waren kwijtgeraakt, maar ook in Kirkoek waar ik me had schuilgehouden voor de religieuze milities was ik mijn leven als ongelovige niet zeker. Toen besloot ik het land uit te vluchten.
Ik dacht naar Londen te gaan, maar het werd Nederland. Een vrij land waar je mag denken wat je wilt. De achtergrondfoto van mijn telefoon is al jaren een foto van een klein jongetje. Dat jongetje staat met een koffer op een treinstation en vraagt aan de conducteur de weg naar een betere wereld: Excuse me Sir. The Train For A Better World..? Dat jongetje ben ik.”
NAAR DE KROEG, DAT KENDE IK NIET
Morid Aziz (25) komt uit Afghanistan. Hij woont nu vier jaar in Nederland
“Over een paar dagen krijg ik mijn Nederlandse paspoort. Dan ben ik echt vrij en kan ik naar alle landen gaan waar ik maar heen wil. Mijn paspoort naar de vrijheid. Ik kan het nog altijd niet geloven. Mijn leven is zo gek verlopen. Nooit had ik gedacht dat ik Afghanistan zou verlaten, maar ik moest vluchten. Mijn vriendin had me verraden. Ze is streng islamitisch en studeert sharia (islamitisch recht). Ik was verliefd op haar, maar zij kon niet meer met mij omgaan omdat ik het geloof in twijfel trok. Ik was boos en zei lelijke dingen over de islam. Op een dag vroeg mijn vriendin: wat betekent God voor jou? Toen zei ik: jíj bent mijn God. Ze had het gesprek stiekem opgenomen en later is het tijdens het vrijdaggebed afgespeeld in de moskee. Vanaf dat moment was ik mijn leven niet meer zeker. Mijn oom belde mijn vader en zei dat ik een afvallige was en gevaar liep. Daar staat in Afghanistan de doodstraf op. Ik ben gelijk ondergedoken bij een vriend van mijn vader, een week later ben ik het land uitgegaan zonder iets mee te nemen. Ik was negentien. In Griekenland is mijn boot nog omgeslagen, ik dacht dat ik zou verdrinken.
Als klein kind ging ik al vragen stellen over het geloof. De antwoorden waren onlogisch, vond ik.
Maar ik ben uiteindelijk veilig in Nederland aangekomen na een reis door elf landen. En nu, ik kan het echt niet geloven, mocht ik dit jaar gewoon videobellen met de koning van Nederland! Het Humanistisch Verbond bestaat 75 jaar. Ze steunen mensen zoals ik: vrijdenkers. De koning wilde weten hoe ik in een streng religieus land als Afghanistan vrijdenker ben geworden. Ik vertelde hem dat ik als klein kind nieuwsgierig was en vragen ging stellen over het geloof aan mijn broers en moeder. De antwoorden die ik kreeg waren onlogisch, vond ik. De islam is meer een fantasie, een sprookje, in mijn ogen. Het kan niet bestaan. Ik lijk misschien wat meer op mijn vader, denk ik. Een open minded man, terwijl mijn broers en moeder heel gelovig zijn. Mijn moeder was godsdienstdocent op een hogeschool in Kabul, mijn vader professor natuurkunde op de universiteit. Zelf studeerde ik: bouwkunde, maar dat was niet mijn eigen keuze. Dat vind ik het mooie van Nederland, je mag hier je eigen keuzes maken.
Pas wanneer je in vrijheid leeft, kun je de romantiek van het leven ervaren. Zo voel ik dat echt. Het leven heeft iets romantisch gekregen in Nederland voor mij. Je kunt hier doen wat je wilt, zolang je de ander maar geen kwaad doet. En je mag hier ‘s avonds gewoon op straat lopen, dat was heel bijzonder voor me. Ik weet nog dat ik voor het eerst naar de kroeg ging. Dat kende ik helemaal niet. Die avond werd ik gelijk gebeld door mijn kamergenoot. Ik schoot in paniek, want in Afghanistan let iedereen op je. Ik vroeg: waarom wil je mij controleren? Toen zei hij: ik wil je helemaal niet controleren, ik wil gewoon weten waar je bent, dan kom ik ook gezellig naar de kroeg.”
JE MAG HIER GEWOON DEMONSTREREN
Soheyla Salem (40) uit Iran is sinds drie jaar in Nederland
“Het eerste wat ik deed toen ik in Nederland was, was kijken naar de Nijmeegse Vierdaagse. Ik kwam daar toen in gesprek met een vrouw over de Atheist Republic, van Armin Navabi. Navabi is een Iran geboren ex-moslim en activist. Hij promoot tolerantie en vrijheid van denken. Hij is de oprichter van de Atheist Republic. Maar een man – een moslim – hoorde ons praten en die ramde zijn fiets tegen mijn been. Ik was in shock. Ik dacht vrij te zijn in Nederland en te kunnen zeggen wat ik wil.
Het herinnerde me aan die gebeurtenis in mijn eigen land. Nu zo’n twaalf jaar geleden. Er zat een insect in mijn hoofddoek. Ik deed hem heel even af en toen ben ik in elkaar geslagen door een paar jongens. Een man ramde me met zijn motorfiets. De dokters zeiden tegen mijn ouders dat ik zou komen te overlijden. Maar ik heb het overleefd, al heb ik wel tien dagen in coma gelegen en heb ik heel lang moeten revalideren.
Voor alle vrijdenkers laat ik mijn stem horen
Mijn moeder is als een Nederlandse moeder, vrij van geest. Ze heeft ons ook zo opgevoed, maar mijn vader, die als hoge militair lang in het leger heeft gediend en weinig thuis was, is streng gelovig. Ikzelf heb antropologie gestudeerde en ben docent. In 2018 ben ik naar de Montsssorischool gegaan in Nederland om te kijken hoe kinderen leren. Hoe boor je het talent aan van kinderen? Ik wilde die kennis meenemen naar mijn eigen land. Maar ik werd in mijn hotel gebeld door mijn moeder. Ze zei: kom niet terug naar Iran, ga naar de politie in Nederland. Het is niet meer veilig meer voor je hier. Er was een rapport verschenen over mij waarin stond dat ik les gaf zonder over religie te praten. Alles in Iran draait om religie. Ik zou staatsgevaarlijk zijn.
Ik ben in Nederland gebleven, maar ik heb me niet monddood laten maken na het incident in Nijmegen. Integendeel. Ik ben politiek actief, doe mee aan verschillende demonstraties, zoals die in augustus 2019 voor de Iraanse ambassade om Soheil Arabi’s vrijlating te eisen. Hij is een Iraanse blogger die in 2013 ter dood werd veroordeeld in Iran op beschuldiging van belediging van de profeet Mohammed in zijn berichten op Facebook over Atena Daemi. Zijn straf werd in 2015 omgezet in meerdere jaren gevangenisstraf en twee jaar verplichte studie van islamitische theologie. Voor hem en alle andere vrijdenkers laat ik mijn stem horen. Dat kan gelukkig in Nederland: je mag hier gewoon demonstreren.’
De interviews zijn te lezen op de website van het Humanistisch Verbond. Ze verschenen op 28 april 2021.