Dit verhaal is geschreven door Nicolline van der Spek | Freelance schrijver | Inzetbaar voor: online copy * jaarverslagen * reizen/travel * interviews * achtergrondverhalen * SEO * commercieel * redactioneel * nieuwsbrieven – contact?
HAMBURG, HET NIEUWE BERLIJN
Met de Elbe stroomt de wereld binnen, terwijl aan de horizon een totaal nieuwe skyline verrijst. Hamburg is hip. Uitgezonderd de Reeperbahn. Die blijft gewoon lekker fout.
Foto: Ruben Drenth
“Is Hamburg ‘in’ of zo?” reageert een vriendin op Facebook als ik een foto post van Strand Pauli, waar hip Hamburg rondhangt als de zon schijnt. Ze zou wel eens gelijk kunnen hebben. De stad stond in ieder geval al een poos op mijn lijstje en nu ik er ben, na slechts vijf uur treinen, moet ik toegeven dat Hamburg alles in huis heeft het nieuwe Berlijn te worden. Zeker in Schanzenviertel: Jackson Pollock all over the place. Deze totaal bestickerde wijk met een niet te missen vlooienmarkt op zaterdag bezwijkt bijna onder de graffiti.
Dan, de hipsters, Je komt ze door heel Hamburg tegen: rood gestifte meisjes en bebaarde jongens. Ze zitten in vintage meubilair aan een biologische cola of Spritz. Dit laatste bij voorkeur aan de oever van de Elbe. Jawel! Anders dan Berlijn heeft Hamburg een strand. Een strand van 100 kilometer maar liefst, dat helemaal tot de Noordzee loopt. Containerschepen tot aan je teenslippers. Ik zeg: 1-0 voor Hamburg.
Een ouderwetse matroos
Aan de andere kant. Doe mij maar een ouderwetse matroos. Zo’n kortgeknipte zeeman (short back and side), die bij vertrek al worstelt met zijn geweten. De Reeperbahn. Hij krijgt de rode lichtjes maar niet uit zijn hoofd. Bij de monding van de Elbe moet hij nog 100 kilometer. Man, hij is niet meer te houden. Eindelijk. De Grote Vrijheid. De meisjes.
Ook wij lopen er, achter de meute aan. De uitsmijters hebben ons natuurlijk allang gezien: “Du Bube, komm mal rein. Pornofoto’s machen.”
Ruben krijgt op de Reeperbahn wel vaker commentaar op zijn camera. “Ist alles so gross oder nur das Objektiv?”
Voor de beeldvorming: achter ons loopt een lul. Letterlijk. De arme jongen is door zijn vrienden meegesleept naar Hamburg. Hij gaat eerdaags trouwen en mag nog een laatste keer een duik doen in de spreekwoordelijke snoeptrommel. Maar dan wel verkleed als lul.
De jongens steken de Reeperbahn over en stoppen bij de Herbertstrasse. Deze straat is voor vrouwen verboden. Dat is al jaren zo. De Herbertstrasse is de enige straat waar de dames achter de ramen staan, vergelijkbaar met onze Wallen. Wie toch als vrouw een kijkje neemt, schijnt emmers drek over zich heen te krijgen. Ik waag de gok niet, dus weet niet of je die ‘drek’ letterlijk moet nemen. Naar het schijnt van wel. De dames hier houden niet van vrouwelijke pottenkijkers. En terecht.
Handel!
Eind jaren zestig werkten er 4.000 prostituees rond de Reeperbahn. Tegenwoordig nog maar 400. Door de komst van de containerschepen, waar minder man op werken, nam simpelweg de vraag af. Containerschepen blijven bovendien minder lang in de haven liggen. Internet schijnt de seksindustrie ook geen goed te doen. Wie loopt er nog een videocabine binnen voor het bekijken van een pornofilm?
De digitale revolutie is wél weer goed geweest voor de game-industrie (in Hamburg het grootst van Europa). ‘Gamecity’ is goed voor 5.000 banen.
In de media werken maar liefst 100.000 mensen! Van oudsher is in Hamburg veel media gevestigd, inclusief Der Spiegel (wekelijks meer dan 200 bladzijden!). Na de oorlog is Hamburg bezet geweest door de Engelsen, die al snel vrije pers toestonden. Vandaar haar journalistieke wortels. Verder is Hamburg natuurlijk van oudsher een handelsstad met een hoofdrol voor de haven.
Lange tijd was Hamburg de op een na grootste haven van Europa (na Rotterdam), maar haar tweede plek is ze kwijtgeraakt aan Antwerpen. Hamburg focust te veel op de Chinese markt en zoals iedereen weet gaat het de laatste tijd niet zo goed met de Chinese economie. Dat is direct voelbaar. De cruiseschepen blijven wel komen. Wachtend op hoogwater varen ze één voor één de haven binnen. De grote jongens zorgen steevast voor spektakel. Zo bracht de komst van de Queen Mary 12 jaar geleden 600.000 mensen op de been. Een PR-stunt van jewelste.
Tieners nog maar
Terug naar de Sündige Meile, zoals de Reeperbahn wordt genoemd: 930 meter seks, seks en nog eens seks. Ook de Beatles zijn er ontmaagd. ‘Ik ben in Liverpool geboren’, is een legendarische uitspraak van John Lennon, ‘maar ben volwassen geworden in Hamburg.’
1960. De Beatles (toen nog met zijn vijven) waren allemaal verliefd op Astrid Kirchherr, een bloedmooie fotografe die de Beatles hun look gaf. Kirchherr zette de schaar in de Elvis-kuif van de jongens en liet ze hun leren jasjes uittrekken. De jongens vonden alles best. Tieners waren ze nog toen ze door een slimme uitbater naar Hamburg waren gelokt om wat Rock ‘n’ Roll naar de havenstad te brengen. Of ze in de Kaiser Keller wilden spelen. Voor accommodatie werd gezorgd. Dat zagen de jongens wel zitten. Alleen wisten ze niet dat in Hamburg de clubs veel langer open bleven dan de pubs in Liverpool. Ze moesten tot vijf uur ‘s nachts doorspelen. Lastig, want ze hadden nog maar vijf nummers! Deze werden dan ook eindeloos gerekt: She loves you Yeh Yeh Yeh… etc etc. Van slapen kwam sowieso weinig. De beloofde accommodatie bleek een oude bioscoop te zijn: Bambi genaamd. Klinkt zoet, maar de jongens sliepen in een kamer zonder ramen, naast het heren-toilet. John Lennon noemde het veelzeggend: The Black Hole of Calcutta.
De bioscoop zit er trouwens nog altijd. Ruben en ik eten er pal naast, in een voortreffelijk restaurantje. Toch een grappig idee dat Sir Paul hier probeerde te slapen, terwijl er naast hem werd doorgetrokken. Nogmaals, van slapen kwam weinig. Een paar meter naast de bioscoop werd geworsteld. In de modder. Door vrouwen. Topless. Enfin, geen oog dicht.
Aale Dieter hier!
Nog altijd is het niet de bedoeling dat je slaapt in Hamburg. Zeker niet op zaterdagavond. We lopen op de Fishmarkt. Het is zondagochtend zes uur. De Reeperbahn zit nog in onze ogen.
Elke zondag vindt van 5 tot 9.30 (in de winter vanaf 7 uur) in Altona de vismarkt plaats. Elke week ‘uitverkocht’ straattheater onder leiding van markante kooplui, luisterend naar namen als Bananen Fred en Aale Dieter.
Dieter Bruhn, zoals Aale Dieter werkelijk heet, staat al vijftig jaar in hetzelfde blauwe hemd paling aan de man te brengen. Dat doet hij met veel gevoel voor timing, handelsgeest en humor. “Ik kan in principe alles verkopen, aber ohne Flickflack kein Verkauf”. Om twee uur ‘s nachts gaat zijn wekker. Samen met die van 270 collega’s. De kraampjes worden in orde gemaakt voor de eerste klanten. Dat zijn doorgaans beschonken nachtbrakers. Jongens met kleine oogjes, die zich een paling laten aansmeren.
“He Lange komm mal her,” schreeuwt Aale Dieter richting het publiek.
Mein Gottes: de lul van de Reeperbahn.
Iedereen vindt het geweldig en maakt foto’s met zijn telefoon.
“He Lange, konzentrier dich.”
De arme jongen keek heel even om naar zijn vrienden. Dat pikt Dieter niet. Er moet wel worden opgelet. En gekocht. De mensen in Hamburg zijn nogal direct, hoor ik later van een vriendin uit Berlijn. “Maar dat zul je zelf al wel hebben gemerkt.”
Rode bakstenen
We pakken de fiets en rijden een totaal andere wereld binnen, een wereld waar een lome zondagochtendstilte heerst: Speichterstadt.
Deze wijk werd tussen 1885 en 1927 gebouwd, en is ‘s werelds grootste aaneengesloten pakhuizencomplex met kanalen en rode pakhuizen voor opslag van koffie, thee, cacao, kruiden en oosterse tapijten. In de oorlog is het gebombardeerd, zoals bijna heel Hamburg onder vuur lag. Gelukkig is er nog veel van het oude pakhuizencomplex bewaard gebleven. Het Rathaus in de oude stad is wonder boven wonder ook blijven staan.
Het is inmiddels half elf. We twijfelen tussen een tweede cappuccino of een fietstochtje rond het Alster-meer – een typische zondagmiddagbestemming.
Het wordt een tweede cappuccino.
Ondertussen pakken de marktkooplui op de vismarkt hun spullen weer in. De gong is om half 10 gegaan. Na half 11 mag er niets meer worden verkocht. Wie dat wel doet krijgt 500 euro boete.
De vismarkt bestaat trouwens al sinds 1703. De vissers van toen hadden geklaagd bij de bestuurders. Wisten de heren wel dat de vis van zaterdag nooit tot maandag goed bleef?! Met andere woorden: konden de autoriteiten (lees: de kerk) geen uitzondering maken en ook verkoop op zondag toestaan?
Conclaaf, veel bidden, knielen en nog meer bidden. Enfin. Niet vies van een beetje handel, kregen de vissers uiteindelijk toestemming om hun waar ook op de dag des Heren aan de man brengen, mits ze op tijd waren voor de mis van tien uur. Vandaar die gong om half tien.
Ik verwacht Aale Dieter en Bananen Fred niet in de kerk. Wel hier naast me op dit terras. Met een dubbele Schnaps en uitpuilende portemonnee. De helden van Hamburg.
HafenCity
Dan, tot slot: de toekomst van Hamburg, vormgegeven in een compleet nieuwe wijk: HafenCity. Het leverde Hamburg een compleet nieuwe skyline op met als pièce de résistance de Elbphilharmonie.
Niet iedereen is er blij mee.
We lunchen bij 25Hours en komen in gesprek met een ouder echtpaar.
“Wat vindt u van de opera?” vraagt de man.
Ik zeg dat ik het prachtig vind. Geen woord gelogen.
De vrouw, die tegenover de man zit, brandt het project volledig af.
Weet ik wel dat er tien jaar langer over gedaan is dan gepland en dat er aan de bouw meer advocaten hebben gewerkt dan bouwvakkers? Weet ik ook dat je voor het openingsconcert in januari geen kaartjes kan kopen, maar mee moet doen aan een loterij?
De man heeft kaartjes. “Ga je mee?” haast hij te vragen. Hij krijgt zijn vrouw natuurlijk met geen vijf paarden mee.
Een splijtzwam, begrijp ik – die hele opera.
De vrouw doet een laatste poging: “Voor wat het gekost heeft, kun je de hele stad renoveren.”
Geld zat, denk ik. Hamburg heeft het hoogste bruto binnenlandse product van Duitsland. Vandaag al drie Porsches geteld. Werkeloosheid kennen ze hier niet. Iedereen is hoog opgeleid en verdient een dik betaalde boterham.
“865 miljoen”, zucht de vrouw.
Ik verslik me bijna in mijn humus.
“Geen geld toch”, lacht de man: “Achthonderd miljoen voor een prachtig nieuw symbool van de stad.”
Een symbool van mismanagement, zie ik zijn vrouw denken en doet er verder het zwijgen toe.
Die middag varen we pal langs de opera tijdens een havenrondvaart. Ik zie wolken weerkaatst in spiegelglas. Een enkele steiger nog maar. Had Berlijn niet iets met een internationaal vliegveld? Haalt het niet bij de Elbphilharmonie. Wat een parel van een hoofdpijndossier! Eindstand: 2-0. Voor Hamburg.
STAD OP TEENSLIPPERS
De stranden van Hamburg zijn een must-visit. Strand Pauli is de mafste. Een soort Ibiza aan de Elbe. Laat je bikini gerust thuis. Op dit kunstmatig aangelegde strand bestaat de dresscode uit een skinny jeans voor vrouwen en een vaal t-shirt met grote V-hals voor de heren, afgetopt met een knotje. Geen man bun? Een mutsje volstaat ook. Veel westelijker ligt Strand Perle – ook hip en ook nog eens echt zand. Watching the ships go by. Wie zong dat ook alweer?
Zo kom je er: Strand Pauli ligt vlak achter de Landungsbrücken in St. Pauli. Strand Perle bereik je het gemakkelijkst per ferry. Opstappen bij Landungsbrücke of de Fishmarkt. Uitstappen bij Övelgönne (volg de teenslippers). Ferry 62. Prijs: € 2,20 enkele reis. Duur: 10 minuten.
EERSTE DUITSE WOLKENKRABBER
Boven de rode pakhuizen van Speicherstadt bevindt zich de eerste ‘kantoorwijk’ van Europa: het Kontorhausviertel, gebouwd tussen 1920 em 1930. De drie mooiste panden (alle drie UNESCO erfgoed) zijn Sprinkenhof, Messberghof en Chilehaus: de eerste Duitse wolkenkrabber, gebouwd tussen 1922 en 1924. Bijnaam: ‘strijkijzer’ naar zijn vorm. Het Chilehaus is een toonbeeld van expressionistische architectuur en is het beroemdste kantoorgebouw van de stad. Zo kom je er: het district is te bereiken met de metro. Halte Messberg.
3 x GANZ HIP
Heel Hamburg is hip, maar deze wijken zijn ganz hip!
# 1 Ottensen.
Ooit een arbeiderswijk, nu vooral populair bij hoog opgeleide jonge gezinnen. Lofts, winkeltjes, galeries. Slenteren maar.
# 2 Schanzenviertel
Schanzenviertel – ook Sternschanze genoemd – deed me door het alternatieve publiek enigszins aan Prenzlauer Berg denken in Berlijn. Op zaterdag is er een leuke vlooienmarkt (metro: Feldstrasse). Hier geen knotjes, maar punkers die met de middelvinger omhoog hun ‘Deathpresso’ drinken.
# 3 St. Pauli
Let op! De Simon von Utrecht Strasse is alles bepalend als zijnde de grens tussen daar waar de massa zich vermaakt op de Reeperbahn en daar waar de locals zich ophouden in verborgen stadstuinen en fietsenwinkels genaamd: ‘Suicycle’. John Lennon maakte in deze wijk zijn beroemde doorway-foto, staand in de deuropening van een oud pand aan de Jägerpassage in de Wohlwillstrasse. De fotograaf zou hebben gezegd: “John, kijk maar zo arrogant mogelijk. Eigenlijk zoals je altijd kijkt dus.”
––
Hamburg | Praktisch
Hoe kom je er?
Vanaf Utrecht is het 4 uur rijden met de auto. De trein doet er vanaf Amsterdam zo’n vijf uur over. Met een overstap in Osnabrück.
Slapen
Wij sliepen in het designhotel 25 Hours in HafenCity. Het hotel heeft een goed restaurant op de begane grond en een sauna op de bovenste etage met uitzicht op de haven. Veel leuke design-details op je kamer en prachtige zwart-wit foto’s van oude zeelieden in de gangen. Fietsen van het hotel zijn te allen tijde te leen. Je kunt zelfs voor vier uur gratis in een Mini Cooper rijden. Uberseeallee 5. Prijs 2-pk (inclusief ontbijt) vanaf € 120. Info: 25hours-hotels.com
Doen!
Maak een Beatles-tour door de stad met troubadour en grootste Beatles-fan van Duitsland: Stefanie Hempel. Ze vertelt de meest smeuïge details over de fab four in Hamburg. Ook interviewde ze Pete Best en Astrid Kirchherr. Zelf is ze singer/songwriter. Op haar ukelele speelt en zingt ze een aantal Beatles-liedjes op plekken waar de Beatles hebben gewoond en gespeeld. Info: www.hempels-musictour.com
Fietsen
Hamburg leent zich uitstekend om op de fiets te ontdekken. Overal staan rode fietsen. Het eerste half uur kun je ze gratis gebruiken. Info: www.stadtrad.hamburg.de Liever op de Vespa. Dat kan ook. Helaas niet gratis. Info: www.jaano.de
Eten & Drinken
Clouds
Honderd meter boven de Reeperbahn kun je op het dakterras van de Dansende Torens eten en drinken bij Clouds Bar & Kitchen. Cocktails heten hier ‘Lekker Ding’ en “Natural Hipster’. Reeperbahn 1.
Herr Max
Inpakken voor een cadeautje zou ik zeggen. Zowel de serveerster als de taartjes. Schulterblatt 12.
Cafe Paris
Jugendstil-juweel in de oude stad met Franse keuken. Rathausstrasse 4.
Krug
Super goed eten en de lekkerste wijnkaart van Hamburg. Piepklein, dus ik zou reserveren. Zeker op zaterdagavond. Grappig detail: de Beatles sliepen ernaast toen ze begin jaren zestig nog helemaal nog niet zo beroemd waren. Paul-Roosen Strasse 35.
Neni
Israëlische keuken. Net geopend! Altes Hafenamt. Osakaallee 12.
3 X Musea
U-bootmuseum
Liefhebbers van de filmklassieker Das Boot (prachtfilm) kunnen een kijkje nemen in de buik van een oude Russische onderzeeër. Aan boord: 24 torpedo’s en plek voor 48 man personeel (nou ja, plek). De U-boot is het hele jaar door te bezoeken en ligt in de haven ter hoogte van de vismarkt. (Altona).
Internationaal Maritiem Museum
Stap binnen en verbaas je over de grootte van de USA Navy. De Russen kunnen er ook wat van. Je komt hier ook alles te weten over de heroïsche tocht van Shackleton naar Antarctica. Geleerd: de remweg van oceaanreuzen is 5.6 km. Uberseeallee 3 (Speicherstadt).
Miniatur Wunderland
Herbergt ‘s werelds grootste modelspoorbaan (totale lengte: 15 kilometer). Ook de Elbphilharmonie en de Reeperbahn zijn te zien. In miniformaat. Kehrwieder 2-4 (Speicherstadt).
In de touwen
De 900 meter lange Reeperbahn is niet voor niets zo lang. Vroeger werden hier touwen geslagen voor de tuigage van de zeilschepen. Reep (= touw). Ook onze Lijnbaan (Rotterdam) en Lijnbaansgracht (Amsterdam) herinneren aan het oude ambacht.
Wist je dat
Hamburg ziet zichzelf als de meest zuidelijke stad van Scandinavië. Ook de mentaliteit – ingetogen, soms arrogant – zou Scandinavisch zijn.
Wist je dat
Tussen de kiel van de oceaanreuzen en de Elbetunnel zit maar 1 meter.
Wist je dat
Hamburg is de op een na grootste stad van Duitsland met 1.8 miljoen inwoners. Berlijn telt er 3,5 miljoen.
Wist je dat
Hamburg krijgt zo ongeveer elke honderd jaar een ramp te verwerken. Een grote stadsbrand in 1842 en een zee aan bombardementen in de Tweede Wereld Oorlog. Over 25 jaar maar een schietgebedje doen.
REIZEN Magazine ANWB