Elly (1935) en Tineke (1938) hebben allebei dementie en wonen in een verpleeghuis in Utrecht. Regelmatig kloppen ze aan bij huisgenoot Teun Toebes. Ze komen voor een wijntje of een praatje. Teun is 21 jaar en één en al oor. Zijn missie: geef mensen met dementie een stem. Ook als het gaat om corona.
Elly zit aan tafel bij Teun. Hij zelf is op haar rollator gaan zitten.
“Heb je het koud?” vraagt Teun.
Dat heeft ze inderdaad. Goed gezien. Hij pakt zijn sjaal en doet hem bij haar om.
“Beter?”
Elly knikt tevreden.
Even later komt Tineke binnen. Op de vraag wat ze wil drinken antwoordt ze cola. Graag zonder prik. Komt voor de bakker. Zelf zit Teun aan de thee. Een jongen met een grote bos krullen en een heldere vrolijke stem. “We hebben het altijd heel gezellig met elkaar.”
Unieke kans
Teun Toebes (21) is de oudste uit een gezin van vier kinderen. Hij is afgestudeerd hbo-verpleegkundige. Tijdens een verplichte stage kwam hij voor de eerste keer in contact met mensen met dementie. Nadien wilde hij aan den lijve ervaren hoe het is om in een verpleeghuis te wonen. Met al zijn verhuisdozen werd hij op 3 augustus welkom geheten door zijn vijf huisgenoten. Onder het raam staat een klein bankje, tegen de muur een tafeltje met twee stoelen. Achter de kast met boeken, een ouderwetse broodtrommel een enkele cactus staat zijn bed. Wat hij doet is in deze vorm nooit eerder gedaan en zou je een unieke kans kunnen noemen voor de Nederlandse zorg. Voor het eerst krijgen we inzage in wat er achter de deuren van een verpleeghuis nou echt gebeurt.
Bloemen
Hoe hij erin staat, blijkt mooi uit het volgende voorbeeld. Samen met een huisgenote ging Teun bloemen kopen in de stad. Zijn huisgenote koos kleuren die een ander niet zo snel zou kiezen. Later hoorde hij dat ze slechtziend is. Als hij dat had geweten, was hij misschien wel gaan helpen en sturen. “Maar het mooie is”, zegt hij: ik wist het niet. Zo wil ik ook niet weten wat de medische achtergrond is van mijn huisgenoten. Ik streef gelijkwaardigheid na en wil naar mijn huisgenoten kunnen luisteren zoals ik naar mijn vrienden luister. Zonder dingen voor ze in te vullen.” Dat gebeurt al veel te vaak in de zorg, wil Teun zeggen en verzet zich daar fel tegen. Mensen moeten zelf hun beslissingen kunnen nemen, al kiezen ze voor bloemen die pijn doen aan je ogen. Blijf mensen met dementie serieus nemen is zijn motto. Ook nu tijdens corona.
Blijf mensen met dementie serieus nemen is zijn motto.
Inspraak
In het voorjaar werkte Teun in een verpleeghuis in Brabant. Er waren gelukkig geen coronabesmettingen maar er gold wel een bezoekverbod. Dat de familie niet werd gehoord trof Teun zeer. “Ik vond het moeilijk om te ervaren dat de partner van een bewoner die al zestig jaar was getrouwd niet werd gehoord en ik als jongen die net zijn diploma had wel. Ander voorbeeld van wat niet juist voelde: op een zeker moment werd medegedeeld dat vrijwilligers zonder mondkapje naar buiten mochten met mensen uit het verpleeghuis. De familie mocht de week erop naar buiten, maar mét een mondkapje. Op dat moment dacht ik: wat vinden de mensen daar nou eigenlijk zelf van? Toen ben ik een rondje gaan bellen met verschillende zorgorganisaties. Een organisatie in het bijzonder inspireerde me. Ze hadden alle familieleden een mail gestuurd waarin de situatie werd uitgelegd. Er werd hen ook een keuze geboden: u mag met of zonder mondkapje gaan wandelen met uw familie. De risico’s werden ook benoemd. Zo moet het gaan, vind ik. Betrek de familie erbij. En luister ook naar de stem van de bewoners. Het geheim van gezamenlijke besluitvorming schuilt in een luisterend oor zijn.”
Elly leest elke dag de krant en hoef je niets wijs te maken. Als ze een ‘lapje’ voor moet doen, dan doet ze dat. “Alle kleine beetjes helpen.” Maar voorlopig hoeft het nog niet. Ze zijn één huishouden. Tineke op haar beurt hoeft niet lang na te denken over corona. “Het is voor ons net als voor jullie.” Precies wat Teun met zijn missie nastreeft: gelijkwaardigheid.
Tekst: Nicolline van der Spek. Geplaatst op de website van het Humanistisch Verbond en diverse social media kanalen.