Evelien Tonkens
HOUD HET CONTACT LICHT
Hoe verbind je mensen met elkaar en hoe krijg je mensen bereid anderen te helpen? Aan de tand gevoeld: Evelien Tonkens, bijzonder hoogleraar Actief Burgerschap aan de Universiteit van Amsterdam.
1. Hoe stimuleer je als overheid actief burgerschap?
In ieder geval niet zoals we het in Nederland doen met ons belerende toontje. De burger moet minder consumeren en socialer worden. Dat is kort gezegd de boodschap die we meekrijgen van de overheid. Word je niet vrolijk van toch? In Engeland is de toon minder bestraffend. Niet de burger wordt op de vinger getikt, maar de samenleving zelf. Die zou te bureaucratisch zijn. In Engeland is de burger nu aan zet. Hij wordt gestimuleerd mee te denken. Zo wordt er in zorg- en welzijnsinstellingen om zijn mening gevraagd. Het kunnen geven van feedback en het stellen van voorwaarden om vrijwilligerswerk te doen werken actief burgerschap veel meer in de hand dan eindeloos blijven hameren op meer verantwoordelijkheid nemen voor elkaar. Of nog erger: blijven hameren op ‘zelfredzaamheid.’
2. Wat is er mis met zelfredzaamheid?
Ik vind ‘zelfredzaamheid’ een belachelijk ideaal. Niemand is zelfredzaam. Een samenleving hangt van afhankelijkheden aan elkaar. Of je nou afhankelijk bent van je werkgever die maandelijks je salaris stort of van een hulpverlener, die eens per week op de stoep staat om je te douchen. Het kwalijke van dit beleid vind ik dat mensen die dus echt hulp nodig hebben dit bijna niet meer durven te vragen. Uit schaamte, wat trouwens veel erger is dan schuldgevoel. Schuld kun je afkopen, schaamte niet. Schaamte gaat echt over jezelf. Dit beleid is schaamtebevorderend. Nog even en ik ga terugverlangen naar de ‘Zorgzame Samenleving’ van het CDA, al deden we daar toen met zijn allen heel lacherig over.
3. Hebben we wel zin om voor de ander te zorgen?
Die bereidheid is er zeker. Iedereen denkt maar dat we allemaal zo egoïstisch zijn, maar in de praktijk blijkt dit reuze mee te vallen. Waar het mis gaat is het ontbreken van begeleiding. Als vrijwilliger voel je je soms overvraagd. Je kunt geen grenzen stellen en zit, wat ik noem in de bekende ‘vrijwilligersklem’. Je wilt eigenlijk niet meer doorgaan op de weg die je bent ingeslagen, maar kunt ook niet met het contact stoppen, want dat is zielig. Wat De Regenboog Groep doet, is erg goed. Al haar vrijwilligers worden begeleid.
4. Tijdens de Week van de Eenzaamheid vond het Groot Amsterdams Verbindingsfestival plaats, georganiseerd door De Regenboog Groep. Hoe verbind je mensen met elkaar?
Niet door het organiseren van een ‘Buren-Ontmoetingsdag’. Mensen die eenzaam zijn vinden zo’n dag vaak veel te beangstigend. Ze hebben meer baat bij oppervlakkige contacten, zo blijkt uit recent onderzoek van mijn promovenda Femmianne Bredewold. Wat goed werkt is om mensen iets terug te laten doen voor de samenleving door ze te laten werken bij een fietsenmaker bijvoorbeeld. De kleine gesprekjes die in de werkplaats ontstaan als jij je fiets komt brengen en halen, zijn bijzonder waardevol. Een burendag wordt nog wel eens als ‘diep gedoe’ ervaren. Onze boodschap is: houd het contact licht!
Meer lezen?
Tonkens, E. en M. de Wilde (red.) Als meedoen pijn doet. Affectief burgerschap in de wijk Amsterdam: van Gennep
I. Verhoeven, T. Kampen en L. Verplanke (red.) De affectieve burger. Hoe de overheid verleidt en verplicht tot zorgzaamheid. Amsterdam: van Gennep
Bredewold, F. (2014) Lof der Oppervlakkigheid (verschijnt begin 2014)
Fotocredit:
Studio Aksento
Meeleven, De Regenboog Groep